آخرین باری که اروپا تا این حد زیر فشار یک رئیس‌جمهور آمریکا قرار گرفته، قبل از آغاز جنگ سال 2003 به عراق بود.
بعد از آن جنگ، در میان نخبگان اروپایی این بحث همواره مطرح بوده که آیا قاره سبز تمامی اقدامات ممکن برای ایستادگی در برابر آن تصمیم فاجعه‌بار آمریکا، که لطمات سنگین به منافع اروپا را در پی داشت، انجام داد یا خیر.
اکنون، با ضرب‌الاجلی که «دونالد ترامپ»، رئیس‌جمهور آمریکا برای اروپایی‌ها جهت نگاه داشتن کشورش در توافق هسته‌ای ایران و گروه 1+5 (برجام) تعیین کرده اروپا بار دیگر بر سر یک پیچ تاریخی سرنوشت‌ساز در بوته آزمونی دشوار قرار گرفته است.
«ترامپ» در جدیدترین حمله‌اش به «برجام»، روز 22 دی‌ماه به اروپایی‌ها و همچنین نمایندگان کنگره آمریکا اولتیماتوم داد توافق هسته‌ای را اصلاح کنند وگرنه او تا کمتر از چهار ماه دیگر کشورش را از آن خارج خواهد کرد.
از میان چهار شرطی که ترامپ برای نگاه داشتن آمریکا در «برجام» اعلام کرد، به جز یک مورد که بر پایه ادعاهای اثبات‌نشده مطرح شده و تهران آن را از اساس مردود می‌داند، جمهوری اسلامی ایران قبلاً مخالفت خود را با بقیه موارد اعلام کرده است.
شروط چهارگانه ترامپ، اجازه دسترسی به سایت‌های نظامی ایران، ضمانت برای عدم نزدیک شدن این کشور به ساخت سلاح‌های هسته‌ای، دائمی کردن تعهدات مدت‌دار تهران، و گنجاندن تعهدات موشکی در برجام را شامل می‌شود.
تشدید تحریم برای حفظ توافق
از شواهد امر اینطور برمی‌آید که کشورهای اروپایی در برابر این درخواست‌های ترامپ سیاست نرمش را پیش گرفته‌‌اند و قصد دارند با نشان دادن چراغ سبز به او برای اعمال فشار علیه ایران او را به ماندن در توافق مجاب کنند.
نشریه «فایننشال تایمز» دو هفته پیش گزارش داده بود بعد از ضرب‌الاجل اخیر ترامپ، کشورهای اروپایی فشارها علیه ایران در زمینه فعالیت‌های موشکی و فعالیت‌های منطقه‌ای را افزایش داده‌اند.
فایننشال تایمز نوشت: «دیپلمات‌های اروپایی به سرعت در تلاش هستند تا اطلاعات بیشتری از مقامات کاخ سفید دریافت کنند تا دقیقا بفهمند که آقای ترامپ چه می‌خواهند و چطور آنها می‌توانند تا ضرب‌الاجل 120 روزه او، آنها را محقق کنند.»
یک دیپلمات اروپایی گفت: «این در اصل یک ضرب‌الاجل به اتحادیه اروپا است. [آمریکا می‌گوید] "اگر ظرف 4 ماه آینده آن را محقق نکنید، شما هم در تخریب مقصر هستید و جانب ایران را گرفته‌اید، نه ما."»
همنوایی اروپا، اعتراض روسیه
در جدیدترین تحول در همین راستا، «رکس تیلرسون»، وزیر خارجه آمریکا در تور اروپایی اخیر خود اعلام کرد با سه کشور بزرگ اروپایی (انگلیس، آلمان و فرانسه) برای تشکیل یک کارگروه مشترک جهت «اصلاح نقائص برجام» و رسیدن به یک «توافق جانبی» تفاهم حاصل شده است.
تیلرسون، روز دوم بهمن در انگلیس گفت: «میان سه کشور اروپایی این دیدگاه مشترک وجود دارد که برخی از حوزه‌های [توافق هسته‌ای] یا برخی از رفتارهای ایران هستند که بایستی به آنها پرداخت. این کارگروه به زودی تشکیل جلسه خواهد داد تا نقائص برجام را با تلاش برای رسیدن به یک توافق جانبی دیگر یا رسیدن به مکانیسمی برای برطرف کردن نگرانی‌های ما اصلاح کند. »
تشکیل این کارگروه، اعتراض روسیه را به همراه داشت. «سرگئی ریابکوف»، معاون وزیر خارجه روسیه در این باره گفت: ««مسکو انتظار هیچ تحول مثبتی از این تصمیم‌ها و توافقات احتمالی ندارد. مسکو بارها گفته هدف از طرح مسائلی که تحت عنوان 'بهبود' توافق هسته‌ای ایران مطرح می‌شوند به خطر انداختن این توافق است و اجرای آن را در آینده پیچیده‌تر خواهند کرد.»
ایران این را روشن کرده که به تعهدات اضافی در برجام، خواه مستقیماً توسط آمریکایی‌ها مطرح شوند یا به نیابت از آنها توسط اروپایی‌ها، تن نخواهد داد.
سیاست ابهام‌آفرینی ترامپ
اگر بتوان سیاستی که ترامپ تا کنون در قبال برجام پیش گرفته را حاصل نوعی سیاست‌گذاری و دوراندیشی دانست- و نه نتیجه جانبی تصمیم‌هایی که او ناگزیر به گرفتن آنها بوده- باید گفت بعید است خط مشی نرمش و مماشات باعث شود او از طرح این نوع مطالبات زیاده‌خواهانه‌‌ای که نتیجه آن حفظ سایه ابهام و سردرگمی بر سر «برجام» بوده، دست بکشد.
ترامپ تا کنون در چهار موقعیت که می‌توانسته به تهدیدهای قبلی‌اش برای لغو برجام عمل کند، ترجیح داده بدون تحمیل کردن هزینه‌های خروج به «تهدید برای خروج» بسنده کند و از این طریق مزایای آن را برای ایران (و البته برای اروپایی‌ها) به حداقل برساند.
او در فروردین‌ماه و تیرماه بعد از تأیید اینکه ایران به «برجام» پایبند بوده گفت ماندن آمریکا در توافق به نتیجه بررسی‌هایی بستگی خواهد داشت که تیم امنیت ملی او در ماه‌های آینده درباره سیاست کلی واشنگتن در قبال تهران تنظیم خواهند کرد.
هنگامی که سیاست‌های جدید آمریکا در قبال ایران در مهرماه سال جاری آماده شد، ترامپ پایبندی ایران به برجام را تأیید نکرد اما باز هم تصمیم گرفت آمریکا را در برجام نگاه دارد. وی به اروپایی‌ها و کنگره هشدار داد در صورت عدم اصلاح توافق تا موعد تصمیم‌گیری بعدی از آن خارج خواهد شد.
با فرارسیدن ضرب‌الاجل جدید، او روز 22 دی‌ماه طبق تعهدات آمریکا در برجام تحریم‌های هسته‌ای علیه ایران را تمدید کرد و تهدید به خروج از آن را به 120 روز دیگر (در ماه اردیبهشت) موکول کرد.
امتحان تاریخ اروپا
این پیش‌بینی‌ناپذیری و سردرگمی درباره سرنوشت توافق- که بنا به استدلال می‌توان گفت سیاست دولت قبلی آمریکا هم بود- تا کنون در از بین بردن اشتهای اولیه شرکت‌های اروپایی برای سرمایه‌گذاری در ایران یا بازگشت بانک‌های بین‌المللی به این کشور موفق نشان داده‌اند.
حتی اگر کشورهای اروپایی -به فرض محال- بتوانند فرمولی پیدا کنند که همزمان با اجابت درخواست‌های فعلی ترامپ ایران را در توافق نگاه دارد، بعید است در این سیاست دولت آمریکا تغییری ایجاد شود.
در چنین شرایطی است که اروپا بایستی بین مماشات با ترامپ یا ایستادگی در برابر درخواست‌های غیرمنطقی و تکروانه او یکی را انتخاب کند.
گذشت زمان نشان خواهد داد اروپا از تاریخ درس گرفته یا نادیده گرفتن آن را انتخاب خواهد کرد.
منبع : فارس
